UNUTULMAYA YÜZ TUTMUŞ BİR ATA SPORU
(Kahramanlık ve savaş oyunu)
C İ R İ T
Anadolu’da asırlarca oynanmış olan ve belkide yarışmalar arasında sportmenlik ve centilmenlik açısından en önde gelen bir spor dalıdır. Rakibini kıstırdığı noktada vurmaktan vazgeçip bağışladığı için puan alan bir başka spor dalı var mıdır bilmiyorum ama bu asil davranış her alanda var olabilseydi, dünya daha yaşanabilir olurdu diye düşünüyorum.
Atlı sporlar milletimiz açısından her zaman ata sporu olarak kabul edilmiş ve saygı gösterilmiştir. Bugün ülkemizin birçok yerinde atçılık adına çiftlikler, haralar, hipodromlar vardır, seyisler, jokeyler ve kulüpler vardır, dernekler ganyan bayileri ve yarış severler vardır ama sanılmasın ki bunlar var diye cirit de vardır. Hayır bu asil spor dalı atçılık dünyasında neredeyse yok gibidir. Dünyada her şeyin ekonomik değerlere ve ranta odaklandığı günümüzde rant sağlamayan ciridin kendine hak ettiği yeri bulmasının lafı bile edilemez elbette.
CIRIT NASIL OYNANIR
Cirit Oyunu’nda iki takim bulunur. Bu takimlar 70 ilâ 120 metre genisligindeki bir alanda karsilikli olarak alanin en gerisinde 6’sar, 8’er veya 12’ser kisi olarak dizilirler. Ciritçiler bölgesel giyimleriyle atlarina biner. Sag ellerine atacaklari ilk ciriti, diger ellerine de yedek ve yetecek miktarda cirit alirlar. Iki tarafin birinden bir atli öne firlar, karsi dizinin önüne 30-40 metre kadar yaklasir. Karsi tarafin oyuncularindan birisinin adini seslenerek meydana davet eder. Sag elindeki ciriti ona dogru savurur, sonra geri döner, atini kendi dizisine dogru mahmuzlar. Karsi tarafin davet edilen oyuncusu hizla onu takip eder, elindeki ciriti geri dönüp kaçan karsi taraf elemanina firlatir. Bu kez ilk oyuncunun çiktigi siradan diger bir ciritçi onu karsilar. Ikinci diziden çikan, sirasindaki yerini almak için süratle yerine dönmeye çalisir. Bu defa rakibi onu kovalar ve ciritini atar.
Oyun böylece sürer. Cirit isabet ettiren ciritçi takimina bir sayi kazandirir. Eger ciritçi attigi çavgani rakibine degil de ata isabet ettirmisse bir sayi kaybeder.
Ciritçi karsi taraf oyuncusundan kendisini sakinmak için çesitli hareketler yapar, atin sagina soluna, karninin altina, boynuna agar. Bazi ciritçiler rakibi kaçip dizisine ulasana kadar üç-dört cirit savurarak isabet ettirmek suretiyle sayi toplar. Bu arada basina, gözüne, kulagina cirit isabet eden bazi oyuncularin yaralandigi olur.
Öte yandan cirit oyununda ölüm olmamasi için, daha evvelleri hurma ve mese agacindan 70-100 santim uzunlugunda, 2-3 cm. kutrunda yapilan ciritler, daha sonralari kavak agacindan yapilmaya baslanmistir. Sopalarin uçlari silindir seklinde kesilerek yuvarlatilir. Kabuklari yontulur. Bu isabet halinde bir yara açilmasini ve ölüm tehlikesini yok etmek için alinan bir tedbirdir.
Seyredenler ciritçileri ve atlari tesvik için çesitli sekilde bagirir, onlari heyecana getirirler.
Puan Alma:
Ciritçiye isabetli vuruş 3 puan,
Ciriti havada tutmak 3-(1) puan,
Rakibi yakalayıp bağışlama 3 puan,
Tehlikeli durumda puandan vazgeçme 3 puan
Puan Kaybetme:
Rakibi yakalayıp bağışlamama 3 puan,
Atın rakibe kasten çarptırılması 3 puan,
Ata cirit kasten vurma 3 puan,
At ile karşı alaya girme 1 puan,
Yan çizgiyi geçme 1 puan,
Alaya atışlarda atış sahasından atmama 1 puan,
Alay atışında ciriti atamama 1 puan,
Erken ve çift çıkış 1 puan,
Attan düşme 3-(6) puan,
Attan inme 1 puan,
CIRIT OYUNUNDA KULLANILAN TERIMLER
Degnek; Dignek, Deynek: Çesitli yörelerde cirit oyununa verilen ad.
Cirit Havasi: Cirit oynanirken davul ve zurna ile özel ritmlerde çalinan ezgilerin tümü ya da bir tanesi.
Rahvan: Atin iki ayakla kosar gibi ayni yanda bulunan ayaklarini ayni anda atarak yaptigi, biniciyi sarsmayan bir yürüyüs seklidir.
Rahvan At: Biniciyi sarsmadan yürüyen at.
Tirisa Kalkmak: Atin çaprazlama ayak atarak hizli ve sarsintili yürüyüsüne denir.
Dörtnal: Atin en hizli kosusu.
Hücum Dörtnal: Atin en hizli kosusunun daha ilerisinde bir süratle hedefe at sürme.
Adeta: Atin düz yürüyüsü.
Aheste: Atin agir agir, arka kalçalara yüklenerek yürüyüsü.
At Basi: Iki atin bir hizada olusu.
At Cambazi: Ciritte at üzerinde beceri ve hüner gösteren binici.
At Oynatmak: Ciritte hüner göstermek.
Sipahi, Sipah, Ispahi: Eskiden Yeniçeriler zamaninda bir sinif atli askere denirdi. Fakat iyi at binen kisilere de at oyunlarinda becerisi olan oyunculara da çesitli yörelerde bu adlar kullanilmaktadir.
Menzil: Ciritte at üzerinde sira biçiminde duranlara verilen ad.
Alan: Cirit meydanina verilen ad. Cirit oynanan yer.
Acemi: Savurdugu ciriti ata degen oyuncuya denir.
